Compensatiegedrag - Frans-Jan W. Parmentier

Klassekampen, 28 juni 2019
Vergeet vliegschaamte, nu komt SAS met klimaatvriendelijke vluchten. Of niet?
Compensatiegedrag
Eindelijk is het zo ver: We gaan klimaatvriendelijk vliegen! Althans, als je de verkooppraatjes van SAS die overal op billboards prijken kan geloven, met teksten zoals "Op weg naar een duurzame reis". Klopt het dat we binnenkort met hen tour-retour naar Bali of New York kunnen vliegen, zonder een al te grote impact op het klimaat? Of is dat te veel verwacht van een bedrijf wiens kernactiviteit eruit bestaat om met kerosine voortgedreven aluminium buizen in de lucht te lanceren?
Op papier klinkt het als een mooi plan. SAS investeert in nieuwe, meer energiezuinige vliegtuigen en gaat evenveel biobrandstof gebruiken als binnenlandse vluchten nodig hebben ("De weg naar een fossielvrije reis" volgens de campagne). Voor de uitstoot die ze (nog) niet kunnen verminderen, kopen ze CO₂-quota om die te compenseren. In 2030 zou hun uitstoot een kwart lager moeten zijn dan in 2005. Op dit moment is dat slechts 3%.
De advertentiecampagne schildert SAS af als een bedrijf dat het klimaatprobleem leidend laat zijn in haar besluiten. In werkelijkheid is het gewoon goede bedrijfsvorming. Deze marketing kan namelijk niet los worden gezien van het feit dat de zweden vorig jaar een stuk minder gevlogen hebben, vooral binnenlands. Tegelijkertijd steeg het treingebruik. De milieuvriendelijke ambities van SAS zijn dus een logisch antwoord op de zweedse "vliegschaamte" waardoor ze klanten kwijtraken.
SAS adverteerd met "duurzame vliegreizen", maasr ze kunnen niet voorbij aan het feit dat vliegtuigen vervuilend zijn
Helaas is de ommekeer van SAS ook een beetje oude wijn in nieuwe zakken. De aankoop van zuinigere vliegtuigen was al jaren geleden gepland, lang voordat vliegschaamte een woord was. SAS maakt nu nog gebruik van een paar oude types Boeing 737, sommige van eind jaren ‘90, die sowieso aan vervanging toe zijn. Deze verbruiken veel brandstof en zijn daardoor duur in gebruik. Bovendien is de rest van hun vloot gemaakt door Airbus, en is het niet efficiënt om piloten voor twee verschillende soorten vliegtuigen te moeten opleiden.
Het overstappen naar nieuwe vliegtuigen was dus al een logische stap. De milieubonus is mooi meegenomen, maar ik betwijfel dat het de hoofdreden was om ze aan te schaffen. Afijn: de drijfveer van SAS maakt me niet veel uit zolang de emissies maar omlaaggaan. Maar als de campagne van SAS effect heeft, en mensen met een gerust hart hun vliegschaamte opzij zetten, worden die emissies nog steeds niet minder.
Daarom adverteert SAS ook met een andere maatregel: het gebruik van biobrandstof, zodat de groei klimaatvriendelijk kan. Dat klinkt als een goede oplossing, maar de huidige vliegtuigen kunnen niet op een volle tank van dit spul vliegen. Het kan alleen bijgemengd worden. SAS zijn belofte dat binnenlandse vluchten op biobrandstof vliegen ligt dan ook genuanceerder: in 2030 moet 17% van de brandstof van alle vluchten in de vorm van biobrandstof zijn. Dit staat gelijk aan de uitstoot van alle binnenlandse vluchten. Maar per vliegtuig, ook de binnenlandse, blijft de daadwerkelijke uitstoot voor het grootse deel afkomstig van kerosine. Zeker vandaag de dag, want de productiecapaciteit voor al die biobrandstof is er nog niet, en er wordt dus nauwelijks bijgemengd – afgezien van een paar vluchten vanuit Stockholm.
De aankoop van zuinigere vliegtuigen was al jaren geleden gepland
Tot die situatie verbeterd is, zet men in op een andere oplossing: het compenseren van de CO₂-uitstoot van reizigers. Niet voor alle reizigers, dat dan weer niet, maar alleen voor frequent flyers en jeugdtickets. Voor hen koopt SAS CO₂-quota bij Natural Capital Partners, een bedrijf dat wereldwijd investeert in klimaatvriendelijke projecten, waaronder een windmolenpark en waterkrachtcentrale hier in Noorwegen.
Helaas zijn het precies dit soort projecten die tot geen of weinig klimaatwinst leiden – omdat ze ook zonder die extra investering succesvol zijn. Begin dit jaar concludeerde een artikel in Nature Climate Change dat klimaatwinst alleen volgt uit investeringen in nieuwe projecten die anders niet hadden bestaan, of in projecten die anders ophouden te blijven bestaan. Of SAS alleen in dat soort projecten investeert is niet duidelijk.
SAS moet dus nog veel meer werk verzetten voordat ze zich in landelijke campagnes op de borst mag kloppen over hun klimaatbewustheid. Overigens is dat bij de concurrent niet beter. Norwegian praat ook over het kopen van zuinige vliegtuigen, maar die gebruiken ze voornamelijk voor de uitbreiding van hun vloot – waardoor emissies blijven toenemen. Van de 22,000 bomen die ze twee jaar geleden als CO₂-compensatie plantten is de helft overleden, zoals onlangs bleek. Het is typerend voor een vervuilende industrie waar symbolische of weinig effectieve oplossingen aangewend worden om een klimaatvriendelijk rookgordijn op te trekken. Voor de consument blijft het ondertussen erg simpel: de meest milieuvriendelijke vlucht is degene die je niet nam.
Deze tekst verscheen oorspronkelijk in Klassekampen op 28 juni 2019