Rebels gedrag - Frans-Jan W. Parmentier

Klassekampen, 24 mei 2019
Extinction rebellion eist een klimaatopstand. Zijn hun eisen realistisch?
Rebels gedrag
De strijd tegen klimaatverandering is het laatste half jaar een nieuwe versnelling in gegaan. Over de hele wereld voert de beweging “Extinction Rebellion” massale, niet-geweldadige, verzetacties. Hun eisen: dat overheden de klimaatnoodstand uitroepen, dat emissies tot nul zijn terug gebracht in 2025, en de oprichting van een breed burgerplatform dat klimaatbeleid moet bepalen. De vraag is: zijn dit redelijke en realistische eisen?
In het Verenigd Koninkrijk, waar de beweging zijn oorsprong vindt, lijkt de nieuwe aanpak te werken. In april bezetten duizenden mensen anderhalve week lang belangrijke verkeersknooppunten in Londen. De verkeersontwrichtende acties leidden ertoe dat hun eerste eis ingewilligd werd: begin deze maand riep het Britse Lagerhuis de klimaatnoodstand uit. Het parlement van Ierland volgde niet veel later. In Noorwegen vinden de protesten uit Londen (tot nu toe) alleen op kleine schaal navolging, zoals toen ongeveer dertig demonstranten dood speelden voor het hoofdkwartier van Equinor zo'n twee weken geleden.
De beweging Extinction Rebellion zet in op grote, niet-gewelddadige acties en burgelijke ongehoorzaamheid om een nieuwe klimaatpolitiek af te dwingen, en heeft al resultaast geboekt voor sommige van hun eisen. Hier van een actie in Londen in April.
Op grote lijnen kan ik de actievoerders moeilijk ongelijk geven. Ik heb na een avond drinken met een stel communisten vergelijkbare gedachten gehad over een klimaatopstand. Want overal worden hitterecords verbroken en zien we steeds extremer weer. Ondanks overduidelijke bewijzen dat ons klimaat verandert, zijn de door overheden aangekondigde maatregelen zwaar onvoldoende. Sterker nog, globale emissies gaan nog steeds omhoog. Een wereldwijde beweging die breed in de samenleving gedragen wordt, en overheden de juiste kant op dwingt, is hard nodig.
Maar het hart op de juiste plek hebben is niet genoeg. Doelstellingen moeten wel gegrond zijn in de wetenschap. De aandacht voor Extinction Rebellion kreeg eind vorig jaar een flinke stimulans vanwege het speciale IPCC-rapport dat beschreef hoe we 1,5 graden opwarming nog kunnen vermijden. Maar gek genoeg vormde het rapport geen basis voor de tweede eis van Extinction Rebellion dat we in 2025 een CO₂-neutrale samenleving moeten hebben.
Het speciale rapport van het IPCC was wel de bron voor de vaak herhaalde stelling dat we minder dan twaalf jaar hebben om klimaatverandering te stoppen. Maar deze stelling wordt te vaak verkeerd begrepen. Het rapport stelt dat als onze uitstoot gedurende de komende twaalf jaar gelijk blijft, dat 1,5 graden opwarming zo goed als onvermijdelijk wordt. Om dat te vermijden, moeten globale emissies in 2030 met 45% verminderd zijn ten opzichte van 2010, en in 2050 tot nul teruggebracht. Dat betekent niet dat we nog twaalf jaar kunnen wachten met maatregelen, maar ook dat we veel meer tijd hebben om de uitstoot omlaag te krijgen dan wat Extinction Rebellion eist.
Het enige waar de twee het over eens zijn, is dat we vandaag al moeten beginnen. Volgens het IPCC moeten emissies zelfs sneller omlaaggaan dan dat ze omhooggingen, om klimaatverandering tot 1,5 graden te begrenzen. Volgens sommige wetenschappers is dat in de praktijk niet meer haalbaar, maar alleen nog in theorie. Met andere woorden: als Extinction Rebellion de conclusies van het rapport correct had overgenomen, dan waren hun eisen voor verandering nog steeds extreem geweest.
Het terugbrengen van de CO₂-uitstoot zal de zesde massa-extinctie niet stoppen
Maar er zijn nog meer valkuilen voor de jonge beweging. Het terugbrengen van de CO₂-uitstoot zal de zesde massa-extinctie niet stoppen als de kap van het regenwoud doorgaat, we rivieren blijven vergiftigen en oceanen worden leeggevist. Goed klimaatbeleid is niet per se hetzelfde als natuurbescherming, wat we steeds meer zien in het debat over onder andere de uitbouw van hernieuwbare energie.
Daarnaast risiceren ze dat de derde eis, over politieke verandering door middel van burgerplatformen, te breed wordt. Het maakt het voor extreemrechts nog makkelijker om klimaatverandering af te doen als een smoes om een linkse agenda door te voeren. Steeds vaker wordt verzet tegen klimaatmaatregelen door rechts gebruikt als een populistisch stokpaardje, waardoor hun zetelaantal afhangt van het kweken van een klimaatontkennend sentiment onder de bevolking. We kunnen in de VS zien tot welke stilstand het leidt wanneer klimaatverandering niet meer beschouwd wordt als een wetenschappelijk feit, maar als een politieke mening.
Als Extinction Rebellion een apolitieke beweging wil zijn die wereldwijd een strenger klimaatbeleid kan afdwingen, zoals ze beweren, dan zijn er genoeg radicale, maar wetenschappelijk onderbouwde, beleidsopties in de klimaatwetenschap waar ze voor kunnen strijden. Door te brede en onrealistisch snelle eisen, loopt de beweging het risico om hetzelfde lot te ondergaan als een van zijn inspirerende voorbeelden: de Occupy-beweging. In een korte tijd was die luid en zeer prominent aanwezig – maar uiteindelijk keerde men terug naar de status quo.
Als Extinction Rebellion succesvol wil zijn, dan moeten ze daar van leren.
Deze tekst verscheen oorspronkelijk in Klassekampen op 24 mei 2019